28 rocznica powołania Straży Miejskiej w Wałbrzychu

Straż Miejska w Wałbrzychu została powołana do życia w dniu 15 marca 1991 roku jako trzecia tego typu jednostka w Polsce. Początkowo nie była to zbyt liczna formacja, liczyła 25 funkcjonariuszy. Obecnie wałbrzyska straż miejska zatrudnia 48 osób. Ciekawostką jest fakt, iż pierwsze straże miejskie funkcjonowały już w średniowieczu.

Pierwsze informacje o strażach miejskich działających na terenie Polski można znaleźć w materiałach historycznych pochodzących ze średniowiecza. W tamtych czasach głównymi zadaniami straży było zapewnienie bezpieczeństwa miast, sprawowanie kontroli targowej, w tym sprawdzanie prawidłowości w miarach i wagach oraz zakazu handlu w niedzielę i inne święta, a także egzekwowanie przestrzegania przepisów sanitarno-porządkowych związanych z czystością i porządkiem w mieście. Strażnicy miejscy zatrzymywali osoby zakłócające porządek, przestępców, włóczęgów, konwojowali i pilnowali więźniów oraz więzienia. Uczestniczyli w przesłuchaniach podejrzanych i egzekucjach oraz wykonywali niektóre kary, takie jak chłosta czy wypędzenie z miasta. Do obowiązków strażników należał obchód po zmroku bram i ulic miejskich, sprawdzanie spokoju i zagrożenia pożarowego. Strażnicy realizowali nie tylko obowiązki związane z utrzymaniem codziennego ładu i porządku publicznego w mieście, ale także wykonywali czynności poza jego murami pilnując łąk, pastwisk miejskich i grobli.

Przełożonym straży miejskiej był specjalnie zatrudniany urzędnik zwany kapitanem, hetmanem lub hutmanem. Sprawował on również nadzór nad więzieniem miejskim, ratuszem, a także nad pracą kata. Hutman posiadał klucze do bram miasta, decydując o wpuszczaniu osób do miasta po zamknięciu bram. W miastach, w których nie zatrudniano dowódcy straży miejskiej to burmistrz sprawował bezpośredni nadzór nad strażą, a w nocy zastępował go specjalnie powoływany burmistrz nocny. Jego głównym zajęciem był nadzór nad bezpieczeństwem i porządkiem publicznym w porze nocnej, w tym nad stróżami i strażą nocną oraz więzieniem miejskim.

Hutman i strażnicy byli jednolicie umundurowani, najczęściej w barwach miejskich, a na mundurze posiadali symbol lub herb miasta. Za swoją służbę otrzymywali wynagrodzenie z kasy miejskiej. Składali oni również przysięgę, w której zobowiązywali się do posłuszeństwa i wierności władzom miejskim, przestrzegania prawa i zachowania tajemnic, dbania o dobro miejskie, a także wszystkich mieszkańców i gości traktować sprawiedliwie. W literaturze historycznej spotyka się cały szereg oficjalnych bądź potocznych określeń dla straży i strażników: ceklarze, cepacy, circulatores, custodes, custos, cuzarze, czeladź miejska, drążnicy, pobudkowie, sagittarii, strażnicy miejscy, stróże nocni, strzelcy, śledzie, vigiles, vigiles nocturni.

Strażnicy miejscy podlegali ochronie prawnej i za jakiekolwiek wystąpienia przeciwko ich czci, zdrowiu i życiu groziły surowe kary. W ich uzbrojeniu znajdowały się pałki, cepy bojowe, miecze, włócznie, halabardy, łuki, kusze, hełmy, tarcze, pancerze, półpancerze, a w późniejszym okresie broń palna. Szczegółowe regulacje dotyczące funkcjonowania straży miejskich zawarte były w statutach miejskich.

źródło: Straż Miejska w Wałbrzychu