Zawarcie umowy zlecenia z pracownicą na urlopie macierzyńskim – jakie są warunki?

Czy można zawrzeć umowę zlecenia z pracownicą (zatrudnioną jako główna księgowa w jednostce budżetowej) przebywającą na urlopie macierzyńskim? Chodzi o inne obowiązki niż wynikające z zakresu obowiązków wynikających z umowy o pracę.

Nie ma przeszkód prawnych, aby w czasie korzystania z urlopu macierzyńskiego pracownik zawarł z własnym pracodawcę umowę zlecenia, której przedmiot nie będzie się pokrywał z zakresem obowiązków, które pracownik wykonuje na podstawie umowy o pracę.

Zakazu zawierania takiej dodatkowej umowy nie znajdziemy ani w Kodeksie pracy, ani w Kodeksie cywilnym, ani w ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub macierzyństwa. Trzeba jednak dokładnie zadbać o to, żeby w ramach umowy cywilnoprawnej, pracownika wykonywała inne obowiązki niż w ramach stosunku pracy. Jeżeli obowiązki te będą się faktycznie pokrywać, choćby miały inne nazwy, to zgodnie z orzecznictwem sądowym, taka umowa cywilnoprawna będzie nieważna, a w jej miejsce zastosowanie znajdą przepisy prawa pracy.

Zdaniem Sądu Najwyższego

Pracodawca może zawierać z pracownikiem umowy cywilnoprawne (umowy o dzieło), ale jedynie w zakresie obowiązków lub czynności, które nie są objęte treścią stosunku pracy (zakresem obowiązków pracowniczych). W przeciwnym razie umowa jest nieważna a w miejsce nieważnych postanowień tej umowy wchodzą odpowiednie przepisy prawa pracy (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.), z konsekwencjami wynikającymi z imperatywnych norm prawa ubezpieczeń społecznych.
Wyrok Sądu Najwyższego z 18 grudnia 2014 r., sygn. akt III UK 69/14

Ponadto, istotne jest, aby wykonywanie umowy zlecenia nie miało cech wykonywania umowy w ramach stosunku pracy. Przy ocenie charakteru zatrudnienia bezwzględny prymat powinny mieć te cechy stosunku pracy, które znajdują bezpośrednie oparcie w treści art. 22 § 1 kp., a przede wszystkim podporządkowanie pracownika (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 14 grudnia 2018 r., sygn. akt III AUa 511/18). Jeżeli zatem utrzymane będzie podporządkowanie pracownika, który będzie miał także wyznaczone miejsce i czas wykonywania zlecenia, to wykonywana przez niego umowa może zostać uznana za nieważną. Zleceniobiorca powinien mieć swobodę, co do sposobu wykonania zlecenia, miejsca jego wykonania, a także pory, w której pracuje. Zleceniobiorca nie może być podporządkowany poleceniom zleceniodawcy, co do sposobu wykonywania zlecenia.

Podstawa prawna:

• art. 22 § 1, art. 180  ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2020 r., poz. 1320),
• rozdział 6 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz. U. z 2020 r., poz. 870).

Karolina Kołakowska
Adwokat, ekspert portalu PortalKadrowy.pl