Zawór bezpieczeństwa – jak wybrać odpowiedni do swojej instalacji?

Zawór bezpieczeństwa to jeden z kluczowych elementów zabezpieczających każdą instalację, w której medium (takie jak woda, para, sprężone powietrze, tlen czy inne gazy) znajduje się pod ciśnieniem. Są jego różne typy, a niniejszy artykuł je zdefiniuje.

Za co odpowiada zawór bezpieczeństwa?

Jego zadaniem jest ochrona systemu przed niekontrolowanym wzrostem ciśnienia, który mógłby doprowadzić do uszkodzenia armatury, a nawet stworzyć zagrożenie dla zdrowia i życia osób pracujących w pobliżu. Zawory bezpieczeństwa działają automatycznie – w momencie, gdy ciśnienie w instalacji przekracza wartość dopuszczalną, zawór otwiera się, umożliwiając upust nadmiaru medium, a tym samym redukcję ciśnienia do bezpiecznego poziomu.

Budowa i zasada działania zaworu bezpieczeństwa

Na rynku dostępnych jest wiele typów zaworów bezpieczeństwa – od prostych mechanicznych po bardziej zaawansowane konstrukcje sterowane elektronicznie. Jednym z najczęściej spotykanych rozwiązań jest zawór z mechanizmem sprężynowym.

Kluczowe elementy zaworu bezpieczeństwa sprężynowego:

• Korpus zaworu – odporny na ciśnienie i temperaturę materiał, np. stal nierdzewna.
• Tłok lub dysk zamykający – odpowiada za szczelność zaworu.
• Sprężyna – kalibrowana na określoną siłę nacisku, utrzymuje zawór w pozycji zamkniętej.
• Regulacja napięcia sprężyny – pozwala na ustawienie wartości ciśnienia, przy której zawór się otworzy.

Zasada działania jest prosta – do momentu przekroczenia ustalonego progu ciśnienia zawór pozostaje szczelnie zamknięty. Gdy ciśnienie rośnie i pokonuje siłę sprężyny, zawór otwiera się, pozwalając medium wydostać się na zewnątrz lub do bezpiecznego obiegu. Po obniżeniu ciśnienia zawór automatycznie się zamyka.

Ważne: Dobór zaworu odbywa się z uwzględnieniem najsłabszego ogniwa instalacji, aby zawór zareagował zanim inne elementy ulegną uszkodzeniu. Standardowo przyjmuje się 10% zapasu ciśnienia roboczego.

Jak wybrać odpowiedni zawór bezpieczeństwa?

Wybór odpowiedniego zaworu bezpieczeństwa wymaga znajomości wielu parametrów instalacji i specyfiki medium. Najlepiej zlecić to specjalistom, którzy uwzględnią:

• ciśnienie robocze i maksymalne ciśnienie instalacji,
• temperaturę pracy,
• rodzaj medium (ciecz, para, gaz),
• wydajność instalacji,
• warunki pracy (agresywne środowisko, wysoka wilgotność, obecność zanieczyszczeń itp.).

Równie ważne jest miejsce montażu zaworu – najczęściej instaluje się go możliwie blisko źródeł potencjalnych skoków ciśnienia, takich jak:

• kotły i wymienniki ciepła,
• pompy i sprężarki,
• zbiorniki ciśnieniowe,
• punkty końcowe instalacji (np. w liniach technologicznych).

Konserwacja i kontrola zaworów bezpieczeństwa

Zawory bezpieczeństwa, jak każde urządzenie pracujące pod obciążeniem, wymagają regularnych przeglądów i konserwacji. W przypadku instalacji podlegających nadzorowi Urzędu Dozoru Technicznego (UDT), badania okresowe zaworów bezpieczeństwa są obowiązkowe co najmniej raz na 12 miesięcy.

W ramach usług serwisowych oferujemy:

• przeglądy techniczne zaworów różnych producentów (m.in. Armak, Spirax Sarco, ARI Armaturen),
• regulację i kalibrację zaworów,
• pełną regenerację zużytych elementów,
• przygotowanie zaworów do badań UDT oraz współpracę z inspektorami.

Podsumowanie

Zawór bezpieczeństwa to niepozorne, ale kluczowe urządzenie, które może decydować o bezpieczeństwie ludzi i trwałości całej instalacji. Niezależnie od tego, czy obsługujesz instalację w zakładzie chemicznym, kotłowni, mleczarni czy stacji sprężonego powietrza – dobrze dobrany i regularnie kontrolowany zawór to Twoja pierwsza linia obrony przed katastrofą. Jeśli chcesz więcej wiedzieć o tej tematyce sprawdź szkolenie F-gazy.