81. rocznica Powstania Warszawskiego. Wrocław pamięta

1 sierpnia we Wrocławiu,  podobnie jak w innych miastach, punktualnie o godzinie 17:00 zawyją syreny, aby oddać hołd bohaterom Powstania Warszawskiego. 

Główna uroczystość odbędzie się przy Pomniku Rotmistrza Witolda Pileckiego na Promenadzie Staromiejskiej. Zaplanowano Apel Pamięci, salwę honorową oraz złożenie kwiatów. W wydarzeniu udział wezmą Powstańcy Warszawscy mieszkający we Wrocławiu, m.in. kpt. Stanisław Wołczaski ps. „Kazimierz”, a także Wojskowa Asysta Honorowa Garnizonu Wrocław. Podczas uroczystości zostaną wręczone odznaczenia przedstawicielom współczesnego pokolenia „wiernym AK-owskiej przysiędze”.

- Wrocław pamięta. Pamięta o bohaterach Powstania Warszawskiego nie tylko 1 sierpnia, ale przez cały rok. Wielu z nich mieszkało i nadal mieszka we Wrocławiu. Przez minione osiem dekad budowali razem z nami to miasto – jego wspólnotę, tożsamość i siłę – podkreśla Jacek Sutryk, prezydent Wrocławia. Po 1945 r. Wrocław stał się miejscem odbudowy nie tylko zniszczonych budynków, ale i życia. Powstańcy Warszawscy współtworzyli uczelnie, zakłady pracy, środowiska twórcze i lokalne społeczności. Ich historia jest nierozerwalną częścią historii naszego polskiego, otwartego Wrocławia– dodaje prezydent.

Powstańcy, dla których Wrocław stał się domem

Wrocław po wojnie przyjął ponad 300 Powstańców i stał się ich domem. Teraz mieszka tu sześciu uczestników Powstania Warszawskiego – świadków historii, którzy od lat z zaangażowaniem pielęgnują pamięć o tamtych wydarzeniach i przekazują ją kolejnym pokoleniom. Wśród nich Włodzimierz Ruśkiewicz „Ryś”, listonosz, łącznik w Harcerskiej Poczcie Polowej. Pan Włodzimierz po wojnie przez wiele lat pracował jako konstruktor w Przedsiębiorstwie Produkcyjnym Podzespołów Elektronicznych „Dolam”.

–Najpierw dostaliśmy z żoną przydział na mieszkanie na Sępolnie, potem mieszkaliśmy przy Kurkowej i Braniborskiej. To we Wrocławiu udało mi się spełnić największe marzenie. Zostałem  pilotem szybowców. – 50 lat spędziłem w powietrzu, przelatałem 2,5 tys. godzin – wspomina Włodzimierz Ruśkiewicz.

Wydarzenia i działania towarzyszące rocznicy:

• Godzina „W” – 1 sierpnia, godz. 17:00
  W całym mieście rozlegną się syreny alarmowe, a mieszkańcy na minutę zatrzymają się, by w ciszy uczcić pamięć Powstańców Warszawskich (jednocześnie, będzie to test dla systemu ostrzegania w różnych części miasta).
• MPK Wrocław
  Od czwartku (31 lipca) w pojazdach komunikacji wyświetalne są plansze informacyjne dotyczące rocznicy Powstania Warszawskiego. 1 sierpnia autobusy i tramwaje wyjadą na trasy z biało-czerwonymi flagami.
• Stadion Tarczyński Arena

1 sierpnia membrana Stadionu Tarczyński Arena zostanie podświetlona na biało-czerwono. Podświetloną iluminację będzie można zobaczyć przez godzinę od 21:00 do 22:00.  

Niedzielny koncert „Wrocław śpiewa z Warszawą” – muzyczna podróż przez historię i pamięć 

Koncert „Wrocław śpiewa z Warszawą” odbędzie się w niedzielę, 3 sierpnia o godzinie 12:00 na podwórku kamienicy przy ulicy Komuny Paryskiej 3 we Wrocławiu. W bezpośrednim sąsiedztwie muralu „Warszawiacy – Powstańcy – Wrocławianie”. 

W ramach wydarzenia zaplanowano koncert Ferajny z Hoovera, podczas którego usłyszymy pieśni powstańcze i patriotyczne w klimacie warszawskiej kapeli podwórkowej. Gośćmi specjalnymi będą Powstańcy Warszawscy mieszkający obecnie we Wrocławiu wraz ze swoimi rodzinami. Wstęp na wydarzenie jest wolny. 

Uroczystość uświetni także odsłonięcie nowego krasnala, który powstał z okazji 10. jubileuszowej edycji kampanii BohaterON. Krasnal upamiętnia bohaterów Powstania Warszawskiego i będzie kolejnym trwałym symbolem pamięci o ich poświęceniu. 

Organizatorem koncertu jest Fundacja Pokolenie Kolumbów, która od lat angażuje się w upamiętnianie historii i kultywowanie pamięci o Powstańcach. 

To Powstańcy Warszawscy, którzy do dziś mieszkają we Wrocławiu: 

• Włodzimierz Ruśkiewicz „Ryś” (ur. 1930 r.) – jako 14-latek był zaangażowany w kolportaż konspiracyjnej prasy. We Wrocławiu kontynuuje swoją działalność patriotyczną, uczestnicząc w uroczystościach i dzieląc się wspomnieniami.
• Maria Urbaniec‑Downarowicz ps. „Myszka” (ur. 1927 r.) –łączniczka słynnego batalionu „Zośka”. W 1950 r. razem z mężem zamieszkała we Wrocławiu.
• Teresa Moździerz ps. „Sokół” (ur. 1928 r.) – harcerka Szarych Szeregów, w czasie Powstania sanitariuszka i pielęgniarka.Po wojnie wraz z rodzicami przeprowadziła się do Wrocławia.
• Barbara Majewska‑Krzysik ps. „Ewa” (ur. 1928 r.) – aktywna uczestniczka konspiracji, w czasie Powstania pełniła funkcję łączniczki w Po wojnie trafiła z rodzicami do Wrocławia. 
• Stanisław Wołczaski ps. „Kazimierz” (ur. 1930 r.) –w wieku 14 lat uczestniczył w akcjach kolportażu tajnej prasy, od lat mieszka we Wrocławiu i angażuje się w lokalne wydarzenia patriotyczne.
• Danuta Watach, z domu Dudda-Dudziańska ps. Teresa (ur. 1928 r.)– podczas Powstania kierowała ruchem, była sanitariuszką w obozie jeńców niemieckich przy ul. Hożej. Po wojnie zamieszkała we Wrocławiu. 

Wrocław pamięta – nie tylko 1 sierpnia, ale przez cały rok - miejsca i ślady pamięci:

1. Pomnik Rotmistrza Witolda Pileckiego
   Znajduje się na Promenadzie Staromiejskiej. Rotmistrz Pilecki to jeden z największych bohaterów walk o wolność Polski, a poświęcony mu pomnik jest miejscem wielu uroczystości patriotycznych.

zdj. Wroclaw.pl

2.  Rondo Rotmistrza Witolda Pileckiego przy ul. Mińskiej
3.  Plac Powstańców Warszawy 
4.  Pomnik ofiar niemieckiego obozu przejściowego i obozu pracy Burgweide
Pomnik upamiętnia cywilną ludność stolicy, która po upadku Powstania Warszawskiego została przez Niemców deportowana do wojennego Wrocławia. W 2023 r. pomnik robotników przymusowych z obozu pracy Burgweide został przeniesiony na teren tego największego obozu pracy istniejącego we Wrocławiu i jego w okolicach w czasie II wojny światowej (okolice ul. Sołtysowickiej).

zdj. Wroclaw.pl

5. Mural Powstańców Warszawy
Mural pt. „Warszawiacy – Powstańcy – Wrocławianie” przedstawia sylwetki Powstańców Warszawskich, których powojenne losy zaprowadziły do Wrocławia.

zdj. Wroclaw.pl

6. Pomnik cywilnej ludności powstańczej Warszawy deportowanej do miasta pod koniec wojny (na osiedlu Rakowiec), gdzie mieściły się niemieckie obozy pracy.

zdj. Wroclaw.pl

7.  Tablica pamiątkowa w kościele garnizonowym pw. św. Elżbiety poświęcona Powstańcom Warszawskim
Tablica z inskrypcją: „Nikt im iść nie kazał... poszli, bo tak chcieli / Bo takie dziedzictwo wziął po dziadku wnuk. / Nikt nie pytał o nic, a wszyscy wiedzieli, / za co idą walczyć, komu spłacić dług. KU CHWALE I PAMIĘCI / POWSTAŃCÓW WARSZAWSKICH / ARMII KRAJOWEJ / 1 VIII – 2 X 1944 / SPOŁECZEŃSTWO WROCŁAWIA / ŚWIATOWY ZWIĄZEK ŻOŁNIERZY AK OKRĘG DOLNOŚLĄSKI”.

8.  Centrum Historii Zajezdnia
Opowiadając na wystawie głównej „Wrocław 1945–2016” powojenną historię wrocławian, wśród elementów budujących tożsamość współczesnych mieszkańców miasta pokazano doświadczenie II wojny światowej. Moduł wystawy poświęcony wojennej konspiracji ma formę warszawskiego kanału, symbolicznie odtwarzając miejsca, w których powstańcy szukali ratunku przed zagładą.