Doktoranci bez luki w ubezpieczeniach

Od 1 października tego roku ubezpieczeniami emerytalno-rentowymi objęci są doktoranci, którzy otrzymują stypendium doktoranckie. Dzięki tej zmianie, do przeszłości odchodzi sytuacja, gdy gromadzenie kapitału emerytalnego zostaje przerwane na cztery lata lub opóźnione o czas studiów doktoranckich.

Osoby rozpoczynające w tym roku akademickim naukę w szkole doktorskiej objęte są obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi i wypadkowym. Ubezpieczenie chorobowe jest dla nich dobrowolne. 

- Dotychczas doktoranci byli zgłaszani tylko do ubezpieczenia zdrowotnego. Obecnie szkoła musi odprowadzać za nich pełne składki, które są częściowo potrącane z wypłacanego im stypendium. Te zmiany nie obejmą uczestników studiów doktoranckich rozpoczętych przed obecnym rokiem akademickim – mówi Iwona Kowalska-Matis Regionalny Rzecznik Prasowy ZUS na Dolnym Śląsku.

Do tej pory sytuacja doktorantów w świetle przepisów o ubezpieczeniu społecznym i zdrowotnym niewiele różniła się od sytuacji studentów. 

- Tym, którzy rozpoczęli studia doktoranckie przed wprowadzeniem zmian przysługuje tylko korzystanie z bezpłatnych świadczeń medycznych w publicznych placówkach. Zwykle to uczelnie zgłaszają ich do ubezpieczenia zdrowotnego lub są objęci ubezpieczeniem rodzinnym np. u swojego współmałżonka albo z racji własnej pracy - wyjaśnia rzeczniczka.

W przeciwieństwie jednak do studentów, jeśli doktoranci zarabiają z umowy zlecenia, to należy od niego odprowadzić składki – i to nawet wtedy, gdy nie ukończyli 26. roku życia.

Nowe zasady

Od tego roku akademickiego doktoranta pobierającego stypendium doktoranckie zgłasza do ubezpieczeń w ZUS płatnik – czyli szkoła. Podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne tych osób jest kwota stypendium doktoranckiego łącznie z kosztami uzyskania i podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Składkę emerytalną finansują po połowie doktorant i płatnik składek (po 9,76 proc.). Część składki rentowej w wysokości 1,5 proc. podstawy finansuje ubezpieczony, a część w wysokości 6,5 proc. podstawy – płatnik składek. Składkę wypadkową w całości płaci płatnik, a dobrowolną składkę chorobową (2,45 proc.) – ubezpieczony. Zasady obejmowania doktorantów ubezpieczeniem zdrowotnym nie uległy zmianie. Osoby te podlegają mu obowiązkowo, jeśli nie podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu z innego tytułu i nie mają statusu członka rodziny. 

Finansowanie składki zdrowotnej

Składkę na to ubezpieczenie opłaca Uczelnia, a finansuje budżet państwa. 

Jeśli doktorant ma inny dochód poza stypendium? 

Doktorant, który jest dodatkowo pracownikiem, członkiem rolniczej spółdzielni produkcyjnej, członkiem rady nadzorczej pobierającym wynagrodzenie z tego tytułu, pobiera świadczenie szkoleniowe, świadczenie socjalne, zasiłek socjalny albo wynagrodzenie przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym ze wszystkich tych tytułów, bez względu na wysokość stypendium. Jeśli doktorant otrzymywałby stypendium w wysokości niższej od kwoty minimalnego wynagrodzenia to w przypadku posiadania jednocześnie innego niż powyższe tytułu do ubezpieczeń społecznych, byłby objęty również z tego drugiego tytułu obowiązkiem ubezpieczeń społecznych. W przypadku, gdy doktorant, który otrzymuje stypendium doktoranckie jest jednocześnie rencistą podlega ubezpieczeniom społecznym dobrowolnie. 

Ciekawe przykłady:

• Pan Bartłomiej jest doktorantem kształcącym się w szkole doktorskiej. Nie ma prawa

do stypendium doktoranckiego ponieważ ma stopień doktora z innej dyscypliny12. Jednocześnie wykonuje umowę zlecenia. Z tytułu bycia doktorantem nie podlega ani ubezpieczeniom społecznym ani ubezpieczeniu zdrowotnemu.

• Pani Magdalena jest doktorantką na Uniwersytecie od 2017 r. Pani Magdalena jest mężatką. Jej mąż jest objęty ubezpieczeniem zdrowotnym z tytułu pozostawania w stosunku pracy. Do ubezpieczenia zdrowotnego jako członka rodziny zgłasza Panią Magdalenę mąż. Pani Magdalena nie podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu bycia doktorantem.

• Pani Beata jest doktorantką, która kształci się w szkole doktorskiej prowadzonej przez Uniwersytet. Pobiera stypendium doktoranckie w kwocie wyższej niż minimalne wynagrodzenie (w 2019 r. 2250 zł). Jednocześnie od 2018 r prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą – kancelarię prawną. Od października 2019 r. Pani Beata podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu pobierania stypendium doktoranckiego. Z tytułu prowadzenia działalności może być zgłoszona do ubezpieczeń społecznych tylko na wniosek. Natomiast ubezpieczeniu zdrowotnemu podlega tylko z tytułu wykonywania działalności.

• Pan Robert pobiera rentę rodzinną. Jest też doktorantem, który kształci się w szkole doktorskiej prowadzonej przez Akademię Ekonomiczną i pobiera stypendium doktoranckie. Pan Robert z tytułu otrzymywania stypendium doktoranckiego nie podlega obowiązkowo ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, może do nich przystąpić dobrowolnie. Nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu – jest objęty nim jako rencista. W przypadku, gdy Pan Robert nie wystąpi z wnioskiem o objęcie tymi ubezpieczeniami Akademia nie powinna zgłaszać go do żadnych ubezpieczeń.