Kiedy odra staje się niebezpieczna? Przebieg choroby i powikłania

Odra jest chorobą zakaźną wieku dziecięcego, jednak dziś najczęściej chorują na nią niezaszczepieni dorośli. Program szczepień ochronnych skutecznie wyhamował powracające co dwa, trzy lata epidemie odry, które zbierały ogromne żniwo. Dziś, kiedy temat szczepionek budzi tyle kontrowersji, liczba osób z nich rezygnujących wzrasta, dlatego rośnie też ilość chorych na odrę. Co trzeba wiedzieć o tej chorobie? Jak bardzo jest niebezpieczna?

Jak wygląda odra?

Objawy odry są dość charakterystyczne. Gruboplamista, nieswędząca wysypka oblewająca ciało, a następnie twarz, zapalenie błony śluzowej dróg oddechowych, zapalenie spojówek i wysoka gorączka są znamienne w przebiegu tej choroby. 

Odrę wywołują paramyksowirusy, które przenoszą się drogą kropelkową. Przebieg choroby następuje w czterech stadiach.

• Stadium wylęgania - zakażenie wirusem odry początkowo może nie dawać żadnych objawów. Choroba rozwija się w utajeniu przez 9-14 dni. Od samego początku jest wysoce zakaźna.
• Stadium zwiastunowe (nieżytowe) - trwa 3 dni, w trakcie których pojawia się wysoka gorączka, ból gardła, suchy kaszel, zapalenie spojówek i światłowstręt.
• Stadium wysypkowe - mniej więcej po 14 dniach od zakażenia zaczyna pojawiać się wysypka, która, zmieniając kolor, stopniowo zanika. Kiedy to nastąpi, na błonach śluzowych jamy ustnej zauważa się białe plamki (plamki Koplika).
• Stadium zdrowienia - trwa 4-5 dni od momentu wystąpienia wysypki.

Czy odra jest niebezpieczna?

Odra to choroba wysoce zaraźliwa

Odra jest niebezpieczna z wielu powodów. Przede wszystkim to choroba wysoce zakaźna. Wirus przenosi się drogą kropelkowo-powietrzną, szczególnie podczas bezpośredniego kontaktu. Do zakażenia dochodzi jeszcze zanim pojawi się wysypka, a okres zakaźności utrzymuje się jeszcze 4 dni po jej zniknięciu. To długo! Chory może przekazać wirusa odry średnio 9-10 osobom z otoczenia, które nie są odporne na paramyksowirusy. Ryzyko zakażenia wynosi 90%-95%. Wirus odry jest jednym z najbardziej zaraźliwych. Dziś odnotowuje się 300-krotny wzrost zakażeń. Według WHO w 2019 roku liczba zachorowań na odrę w całym rejonie, obejmującym 54 kraje, była najwyższa od 1996 roku. Te dane są alarmujące, tym bardziej, że tendencja ma charakter wzrostowy. 

Odra jest ciężką chorobą, niosącą ryzyko poważnych powikłań

Zwiększająca się liczba chorych na odrę jest skutkiem rzekomej szkodliwości szczepień ochronnych, w tym tych przeciw odrze, śwince, różyczce (MMR). To efekt mitów krążących wokół tematu szczepień, wśród których znajduje się również przekonanie, że lepiej przechorować chorobę niż się na nią zaszczepić. Faktem jest, że dzięki szczepieniom można uchronić się przed ciężką chorobą i jej powikłaniami. Szczepionka to preparat biologiczny, który, imitując infekcję, buduje odporność, tak jak dzieje się to w przypadku prawdziwego zakażenia. Oznacza to, że po szczepieniu uzyskuje się odporność nabytą bez potrzeby obciążania organizmu ciężkim przebiegiem choroby oraz jej powikłaniami. Dzięki szczepionce MMR można ustrzec się odry, która, choć nazywana chorobą wieku dziecięcego, w walce nie jest lekką chorobą. W jej przebiegu pojawia się wysoka gorączka (38-39 stopni C), niebezpieczna zwłaszcza dla kobiet w ciąży i małych dzieci.

Ponadto duże ryzyko niosą powikłania odry. Najczęstszym następstwem są:

• biegunka,
• drgawki,
• zapalenie płuc,
• zapalenie oskrzeli,
• zapalenie krtani,
• zapalenie ucha środkowego,
• zapalenie opon rdzeniowo-mózgowych,
• zapalenie mózgu. 

Powikłania odry mogą być bardzo odległe i ujawniać się dopiero po kilku, a nawet kilkunastu latach od pierwotnego zakażenia paramyksowirusami. Jednym z takich następstw jest podostre stwardniające zapalenie mózgu (SSPE). To postępująca choroba degeneracyjna ośrodkowego układu nerwowego, prowadząca do niepełnosprawności. SSPE jest nieuleczalne. Najczęściej diagnozuje się je u nastolatków, którzy przeszli odrę przed ukończeniem 2. roku życia. 

Wirus odry osłabia układ immunologiczny

Oprócz odległych powikłań odra jest niebezpieczna z jeszcze jednego powodu - osłabia układ odpornościowy. Uważa się, że zakażenie wywołane przez paramyksowirusy prowadzi do utraty pamięci immunologicznej, co skutkuje brakiem odpowiedniej ochrony przed innymi niż wirus odry patogenami. Ten ,,immunosupresyjny efekt” utrzymuje się przez 2-3 lata od momentu zachorowania na odrę. Szczepienia ochronne wykluczają ten problem. Chronią przed samą chorobą oraz jej następstwami.

Odra jest niebezpieczna z wielu powodów. To ciężka choroba, która grozi poważnymi, nierzadko długofalowymi powikłaniami, a do tego na pewien czas upośledza układ immunologiczny. W grupie ryzyka znajdują się przede wszystkim niemowlęta, kobiety ciężarne, oraz chorzy, przyjmujący leki immunosupresyjne, pacjenci onkologiczni. Szczepiąc się przeciwko odrze, śwince i różyczce, możemy ich skutecznie ochronić. Po dwóch dawkach szczepionki MMR ryzyko zachorowania znacząco spada. Prawdopodobieństwo, że osoba zaszczepiona uniknie infekcji sięga 95%.