Wydawnictwo „Schlesischer Volksbote" w Dzierżoniowie

Najstarszym właścicielem dzierżoniowskiego wydawnictwa przy ul. Pocztowej 2 był P. Wogkittel. Jako pierwszy wydawał założoną w 1881 r. gazetę „Kleine Bürgerzeitung” (Mała Gazeta Mieszczańska), którą przemianował na „Schlesischer Volksbote” (Śląski Goniec Ludowy). W 1897 r. ukazał się także przewodnik turystyczny Neuer Führer durch das Eulengebirge und seine Vorberge einsch. Des Zobtengebirges (Nowy przewodnik po Górach Sowich i ich przedgórzu z Masywem Ślęży włącznie), autorstwa miejscowego nauczyciela Emila Lehmanna.

                               Ul. Pocztowa, po prawej stronie budynek dawnego wydawnictwa „Schlesischer Volksbote”, pocz. XX w. 

W 1901 r. nowym właścicielem wydawnictwa był Ernst Töbing, który od 24 sierpnia tego roku wydawał „Reichenbacher Kreisblatt” (Dzierżoniowska Gazeta Powiatowa - od numeru 39). Można przypuszczać, że Ernst Töbing był właścicielem wydawnictwa od 1898 r., kiedy to został zbudowany nowy budynek. Töbing nie był z zawodu drukarzem, lecz kupcem, dlatego też na stanowisku kierowniczym musiał zatrudniać zawodowego drukarza, którego nazywano Oberfaktor. W tym czasie w wydawnictwie ukazywały się także karty pocztowe (w małych seriach). Ernst Töbing zainwestował w maszyny i zaczął osiągać od 100 do 120 tys. marek rocznego obrotu. W 1902 r. liczba stron „Reichenbacher Kreisblatt” z czterech została zwiększona do ośmiu.

                                Ul. Pocztowa, po prawej stronie budynek dawnego wydawnictwa „Schlesischer Volksbote”, zdjęcie współczesne

W wydawnictwie tym, pod ówczesnym szyldem: „Verlag der Reichenbacher Zeitung Schlesischer Volksbote”, wydawano liczne tytuły prasowe. Najważniejszą gazetą była „Schlesischer Volksbote”, która wychodziła trzy razy w tygodniu. Gazeta od 1912 r. miała również dodatek dla kobiet: „Das Reich der Frau”. W latach 20. XX w. gazeta nosiła tytuł: „Das Heimatblatt zwischen Zobten und Eule. Reichenbacher Zeitung Schlesischer Volksbote”. Miała ona charakter informacyjno-rozrywkowy. Tygodniowy nakład tego tytułu do lat dwudziestych XX w. wynosił 6400 egzemplarzy. Prawdopodobnie w nakładzie tym mieściły się: „Peilauer Volksbote” (Piławski Goniec Ludowy) i „Peterswaldauer Bote” (Goniec Pieszycki) – mutacje „Schlesischer Volksbote”.

                                      Reklama wydawnictwa „Schlesischer Volksbote”

W tym czasie „Reichenbacher Kreisblatt” wychodził w tygodniowym nakładzie 650 egzemplarzy, w wydawnictwie ukazywały się także książki adresowe Adressbuch (format 8 0 ) m.in. w roku 1910, 1914, 1925, 1928 i 1933. Wydawnictwo wyspecjalizowało się w prasie fachowej dla grup zawodowych i towarzystw. Wydawano m.in. „Ostdeutsche Geflügel und Kaninchenzeitung” (Wschodnioniemiecka Gazeta Hodowców Drobiu i Królików) w tygodniowym nakładzie 3400 egzemplarzy, „Schulblatt für den Kreis Reichenbach” (Gazeta Szkolna dla Powiatu Dzierżoniowskiego) w tygodniowym nakładzie 200 egzemplarzy i pismo „Eisenbahnzeitung” (Gazeta Kolei Żelaznej). Jednak najbardziej znanym pismem tego wydawnictwa był miesięcznik „Eulengebirgsfreund” (Przyjaciel Gór Sowich) o charakterze informacyjnym dla członków Towarzystwa Sowiogórskiego (Eulengebirgsverein – EGV). Pismo (format 4 0 ) wydawano jako dodatek od 1907 r., a od 1908 r. jako samodzielne pismo. Nakład z 2000 w 1909 r. wzrósł do 2500 egzemplarzy w 1913 r. Pismo wychodziło do listopada 1922 r. Inne miejscowe pismo turystyczne „Wanderer im Eulengebirge”, organu Federacji Towarzystw Górskich przy Sowie (Verband der Gebirgsvereine an der Eule), wydawany był jako dodatek „Reichenbacher Tageblatt” (Dziennik Dzierżoniowski).

                                 Kamieniarka budynku dawnego wydawnictwa

Ernst Töbing wydawał także druki reklamowe i ulotki. Bardzo popularny był rozbudowany informator turystyczny z 1913 r. reklamujący walory turystyczne Gór Sowich: „Das Eulengebirge als Sommerfrische” (Góry Sowie jako miejsce wypoczynku letniego). W 1914 r. ukazała się publikacja Richarda Schuecka: Walter Tümen. Ein schlichtes Leben (format 16 0 ). Töbing dostawał również liczne zlecenia z dużych miast śląskich, w tym również z Wrocławia – najczęściej zamawiano duże ilości biletów do teatrów i cyrków. W 1930 r. firmę Ernsta Töbinga przejął Karl Maetschke, który prowadził ją dalej pod szyldem „Buchdruckerei Ernst Töbing G.m.b.H.”.

W 1928 r. do Dzierżoniowa z Saksonii z miejscowości Stendal nad Łabą przyjechał Ernst Schilling i zaczął pracować w drukarni wuja Ernsta Töbinga. Ostatecznie Ernst Töbing przekazał wydawnictwo swojemu siostrzeńcowi w zamian za rentę w wysokości 6–8 tys. marek rocznie. W czasie wielkiego kryzysu w 1930 r. przedsiębiorstwo zostało sprzedane innemu dzierżoniowskiemu wydawcy który prowadził je do 1945 r.

dr Rafał Brzeziński Władysław Rogowski

Wiele ciekawych artykułów i filmów dotyczących historii Bielawy znajdziecie Państwo na stronie: https://pl-pl.facebook.com/bielawaprzewodnik/ 1