Podział majątku wspólnego

czwartek, 14.9.2023 10:54 4857

W jakim momencie możemy założyć sprawę o podział majątku wspólnego?

Możemy sprawę taką zainicjować dopiero gdy ustanie wspólność majątkowa małżeńska. Ma to miejsce kiedy prawomocnym staje się wyrok orzekający rozwód małżonków lub z chwilą, gdy małżonkowie zawrą u notariusza umowę majątkową małżeńską.

Nie sporządziliśmy intercyzy przed ślubem. Czy w trakcie trwania małżeństwa możemy jeszcze ustanowić rozdzielność majątkową?

Oczywiście niemniej jednak – jeśli miałoby to nastąpić w drodze umowy notarialnej – musi odbyć się to za zgodą i jednocześnie przy obecności obojga małżonków. Można taką umowę zawrzeć w każdej chwili. Od momentu jej podpisania u notariusza powstaje ustrój rozdzielności majątkowej.

Jeśli natomiast jeden z małżonków nie zgadza się na ustanowienie rozdzielności pozostaje wniesienie sprawy do Sądu. Sąd może o rozdzielności takiej orzec na wniosek jednego z małżonków przy czym wówczas muszą istnieć ku temu ważne powody. Tytułem przykładu można wskazać trwonienie majątku przez jednego z małżonków, zaciąganie zobowiązań bez zgody drugiego z nich. Przyczyną trwonienia majątku może być np. uzależnienie małżonka od alkoholu lub hazadru.

Czy Sąd może jednocześnie orzec o rozwodzie i podzielić majątek wspólny?

Co do zasady nie. Tylko w przypadku, gdy oboje małżonkowie są zgodni co do sposobu podziału i nie występuje pomiędzy nimi spór np. co do wartości składników majątku wówczas Sąd może razem z rozpoznaniem sprawy o rozwód dokonać podziału majątku wspólnego. W przeciwnym wypadku Sąd pozostawi wniosek o podział majątku bez rozpoznania nawet jeśli zostałby on zgłoszony równocześnie z pozwem rozwodowym.

Czy jeśli Sąd pozostawi wniosek bez rozpoznania można starać się o podział majątku po orzeczeniu rozwodu?

Oczywiście, roszczenie takie nie wygasa. Można – po uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego – założyć osobną sprawę o podział majątku dorobkowego.

Czy jest jakieś ograniczenie odnośnie terminu żądania podziału?

Zupełnie nie. Podziału majątku wspólnego można domagać się nawet wiele lat po ustaniu małżeństwa. Jedynym problemem mogą być wówczas kwestie dowodowe – im więcej czasu upłynie tym trudniej będzie udowodnić np. jakie oszczędności zgromadzili małżonkowie w okresie trwania związku lub w jakim stanie była wspólna nieruchomość na dzień rozwodu.

Co jeśli nie potrafimy ocenić wartości nieruchomości, samochodu lub innych ruchomości? Wówczas Sąd skorzysta z pomocy biegłego, który wyceny takiej dokona.

Czy w sprawie o podział majątku wspólnego Sąd może ustalić, że np. wspólnie zaciągnięty kredyt ma spłacać tylko jeden z małżonków lub oboje w częściach równych?

Niestety nie ma takiej możliwości. W sprawach o podział majątku wspólnego Sąd dzieli jedynie aktywa – w ogóle nie zajmuje się zobowiązaniami. Wobec tego jeśli po rozwodzie jeden z małżonków spłacił wspólny kredyt przysługuje mu roszczenie wobec drugiego z małżonków o zwrot połowy spłaconych rat, jednak dochodzić tego musi w odrębnym postępowaniu (w postępowaniu cywilnym o zapłatę).

Co wchodzi w skład majątku wspólnego?

Na to pytanie odpowiada przepis art. 31 § 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Do majątku wspólnego należą w szczególności:

pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a [subkonto w ramach konta ubezpieczonego] ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Do majątku osobistego każdego z małżonków należą natomiast:

przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Co jeśli np. wspólny samochód małżonków został kupiony za pieniądze pochodzące z darowizny od rodziców jednego z nich?

To darczyńca decyduje, czy darowizna będzie dokonana do majątku wspólnego czy do majątku osobistego jednego z małżonków. Jeśli rodzice uczynili darowiznę np. tylko na rzecz swojej córki (żony) wówczas samochód taki będzie składnikiem majątku osobistego żony. Wynika to z zasady tzw. surogacji – jeśli w miejsce składnika majątku osobistego (pieniędzy z darowizny) wchodzi inny składnik majątku (samochód za pieniądze te kupiony) wówczas staje się on składnikiem majątku odrębnego jednego z małżonków.

Inna sytuacja występuje, jeśli darowizna nie pokryła pełnej ceny zakupu samochodu. Jeśli np. auto kosztowało 10.000 zł z czego 5.000 zł pochodziło z darowizny a 5.000 zł z majątku wspólnego wówczas ten z małżonków, który przeznaczył otrzymaną darowiznę na pokrycie ceny może domagać się zwrotu nakładu ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny małżonków, niemniej jednak samochód pozostaje składnikiem majątku wspólnego.

Mąż otrzymał w spadku dom. Czy żona może domagać się połowy jego wartości w sprawie o podział majątku wspólnego?

Nie, ponieważ przedmioty otrzymane w spadku wchodzą w skład majątku osobistego spadkobiercy – w tym wypadku męża. Odziedziczony dom nie stanowi składnika majątku wpólnego.

Żona kupiła mieszkanie przed ślubem. Czy w momencie zawarcia małżeństwa mieszkanie to z automatu staje się składnikiem wspólnego majątku?

Nie, pozostaje ono majątkiem odrębnym żony.

A jeśli kupiła je na kredyt, który po zawarciu małżeństwa małżonkowie wspólnie spłacali?

Wówczas mąż może żądać zwrotu połowy rat kredytu, które spłacano z majątku wspólnego – tzn. po zawarciu małżeństwa. Podobnie sprawa ma się z remontami. Jeśli dokonano remontu (nakładu) z majątku wspólnego na majątek odrębny jednego z małżonków drugi z nich może żądać zwrotu połowy wartości dokonanego nakładu (uwzględniając oczywiście amortyzację).

A jeśli para nie pozostawała w związku małżeńskim ale kupiła wspólnie mieszkanie lub wspólnie finansowała zakup samochodu – czy w tym wypadku można cokolwiek uzyskać przed Sądem?

Oczywiście. Ma to wówczas formę tzw. rozliczenia konkubinatu, do którego stosuje się przepisy o dziale spadku i bezpodstawnym wzbogaceniu. W praktyce rozliczenia dokonuje się na zasadach dość podobnych do zasad obowiązujących w sprawie o rozliczenie majątku wspólnego.

A co jeśli oboje byli małżonkowie lub partnerzy chcą pozostać we wspólnym mieszkaniu?

Komu wówczas przydzieli je Sąd?

Tak naprawdę wszystko zależy od danej sytuacji. Od tego, które z małżonków z mieszkania korzysta w chwili orzekania o podziale majątku, od tego, które z nich daje większą rękojmię spłaty części udziału, przypadającego na drugiego małżonka oraz od wielu innych czynników, które można przeanalizować dopiero znając okoliczności danej sprawy. Ważna jest też znajomość praktyki orzeczniczej – po przeprowadzeniu wielu spraw tego rodzaju można mniej-więcej spodziewać się, jakie orzeczenie wyda Sąd w realiach konkretnego przypadku.